Maluch na językach – o projekcie (click!)

Ogromnie cieszę się, że zaglądasz do projektu #maluchnajęzykach. Poniżej poczytasz o okolicznościach jego powstania i zasadach korzystania z dostępnych w ramach projektu materiałów.

#maluchnajęzykach powstał z inicjatywy twórczyni strony angielskiebajanie.pl w celu promowania nauki języków obcych od najmłodszych lat (nawet od urodzenia). Obecnie prowadzony jest przez Angielskie Bajanie oraz EnglishLand ze współudziałem ekspertów (nauczycieli, lingwistów, pedagogów) pracujących z dziećmi od urodzenia do lat 6.

Nauka języka przed narodzinami?

Kiedy rozpoczyna się kształtowanie zdolności porozumiewania się – odbierania komunikatów werbalnych i reagowanie na nie? To pytanie zaczęło mnie nurtować, gdy jako przyszła mama otoczyłam się literaturą traktującą o rozwoju dzieci przed narodzinami. To fascynujące, jak długą drogę przechodzimy jeszcze przed przyjściem na świat; jak z niewidocznych dla oka komórek stajemy się zdolnymi do funkcjonowania w świecie istotami.

Oczywistym jest, że podczas życia płodowego ludzkie ciało przechodzi przez etap przygotowań. Konieczne jest wykształcenie odpowiednich narządów i funkcji organizmu, by po narodzinach dziecko mogło odbierać sygnały dźwiękowe, a później odpowiadać na nie. 

Maluch na językach - przed narodzinami

‘Kamienie milowe’

Oto znaczące dla rozwoju mowy dziecka “momenty” życia prenatalnego, które wymieniam w znacznym uproszczeniu (opracowanie na podstawie: Podstawy rozwoju mowy u dzieci, Kamińska, Siebert, 2012).

W czasie od 3 do 9 miesiąca życia płodowego kształtują się tzw. narządy aparatu mowy i rozpoczyna się ich funkcjonowanie. Do tych narządów zaliczają się:

  • organy nadawcze, organizujące informacje (obszary myślowe), 
  • produkujące substancję (ośrodki i drogi nerwowe, nasada, krtań, płuca) 
  • kontrolujące (słuch, wzrok, drogi oraz centralne ośrodki słuchowe i czuciowe), 
  • a także odbiorcze (słuch, wzrok, drogi oraz centralne ośrodki słuchowe i wzrokowe, obszary myślowe). 

Pierwsze zjawisko, które dziecko odbiera i zapamiętuje to doświadczenie rytmu: kołysanie w czasie chodzenia mamy, wibracja i dźwięk uderzeń jej serca.

Schemat prenatalnego rozwoju mowy można w znacznym uproszczeniu ująć następująco:

WIEK DZIECKA

(w łonie matki)

ROZWÓJ PRENATALNY
7 tydzień
  • zaczynają pracować połączenia mięśniowo-nerwowe
  • najbardziej aktywna jest górna warga
12 tydzień
  • podciąganie i podnoszenie górnej wargi
14 tydzień
  • aktywizują się mięśnie fonacyjne i oddechowe
17 tydzień
  • uwypuklanie i wysuwanie warg do przodu
  • stopniowe ssanie
3 miesiąc
  • ukształtowane struny głosowe (gotowość do wydawania dźwięków)
  • pierwsze połykanie wód płodowych
  • wrażliwość zmysłu smaku
  • pierwsze uczucie głodu
  • spontaniczne ruchy klatki piersiowej
6 miesiąc
  • dziecko dobrze słyszy dźwięki z otoczenia

Tak wygląda fizyczny rozwój ludzkiego aparatu słuchowego oraz mowy. Nie jest to jednak odpowiedź na pytania: 

  1. Czy fakt, że dziecko w okolicach szóstego miesiąca życia w brzuchu mamy słyszy dźwięki otoczenia oznacza, że noworodek przychodzi na świat z wykształconymi już umiejętnościami rozpoznawania komunikatów językowych?
  2. Czy ma znaczenie to, ile języków słyszy dziecko przebywając w łonie matki?

Słuch a rozwój mowy… a nauka języków

Podstawowym i niezbędnym warunkiem decydującym o właściwym rozwoju mowy jest prawidłowy słuch. Jest także jest najlepiej rozwiniętym ze zmysłów dziecka jeszcze przed narodzinami, a także przez pierwsze trzy miesiące jego życia.

Dzieci zaczynają słyszeć mniej więcej w piątym – szóstym miesiącu życia przed narodzeniem. Już wtedy uczą się rozpoznawać brzmienie głosów, melodię i intonację języka (lub języków) używanych przez osoby z najbliższego otoczenia (w szczególności swojej mamy, ale także osób, z którymi ma ona najczęstszy kontakt). Mają też zdolność zapamiętywania i uczenia się w oparciu o bodźce dźwiękowe, dlatego tak ważne jest mówienie do dzieci, śpiewanie im i zwracanie się do nich z zastosowaniem odpowiedniej częstotliwości i intonacji głosu (nieco wyższym, spokojniejszym, z wydłużonymi samogłoskami), a także wystawianie ich na wartościową muzykę (zarówno podczas ciąży, jak i po narodzinach).

W związku z powyższym, badacze i naukowcy są zgodni co do tego, że jeszcze przed narodzinami dziecko odbiera cechy charakterystyczne dla danego języka (melodię, akcent, rytm i natężenie dźwięków), dzięki czemu łatwiej uczy się po urodzeniu tego języka, którym posługiwano się w jego otoczeniu jeszcze przed jego narodzeniem. 

Nie jest to jednak jedyny kluczowy dla rozwoju mowy i uczenia się języka (bądź języków) czynnik. Równie ważny jest rozwój pamięci dziecka, który rozpoczyna się jeszcze w życiu płodowym (zdolność przechowywania informacji ma niebagatelny wpływ na proces uczenia się języków). Badania okresu prenatalnego wskazują, jak ważne w rozwoju mowy i myślenia dziecka są skojarzenia, nawyki i odruchy warunkowe, które powstają poprzez ćwiczenia i w oparciu o reakcje na bodźce ruchowe oraz dźwiękowe, jeszcze w brzuchu mamy.

Dlatego tak ważna jest troska o spokój przyszłej mamy, jej dobrostan, oraz nawiązanie relacji pomiędzy mamą a nienarodzonym dzieckiem (poprzez śpiewanie, przemawianie do niego, głaskanie brzucha i wykonywanie ulubionych zajęć – wszystko to pomaga dziecku rozwijać pamięć oraz zdolność myślenia!). 

„Wyniki badań opublikowane w artykule Emergence and Retention of Learning in Early Fetal Development (Garvan, Krueger, 2013) wskazują, że już w łonie matki dziecko może uczyć się rozpoznawać proste, kilkuzdaniowe rymowanki! Co więcej, badanie przeprowadzone przez profesor Charlene Krueger z University of Florida pokazuje, że dziecko rozpoznaje treść wiersza nawet wtedy, gdy nie słuchało jej od ponad dwóch tygodni, a rymowanka jest wypowiadana przez nieznaną mu osobę o obco brzmiącym głosie” (Wodzicka-Dondziłło, 2018)”. 

Czy ma znaczenie to, ile języków słyszy dziecko przebywając w łonie matki?

Zapewne wielu z nas założy intuicyjnie, że liczba języków, na które „wystawiane” jest dziecko przed narodzinami, wpływa na jego późniejszą zdolność uczenia się mowy. Słusznie! 

Istnieją badania, które dowodzą, że dzieci, które przed narodzinami miały regularny kontakt z więcej niż jednym kodem językowym, inaczej reagują na bodźce językowe w późniejszym czasie, już po narodzeniu. Badanie przedstawione przez dr Krista Byers-Heinlein oraz Janet F. Werker z University of British Columbia, wykorzystuje natężenie odruchu ssania dzieci matek jedno- i dwujęzycznych jako wskaźnik reakcji na poszczególne języki, znajome, bądź całkowicie obce niemowlętom. Podczas gdy dzieci mam jednojęzycznych reagowały żywiej wyłącznie na język słyszany jeszcze przed narodzinami, dzieci mam dwujęzycznych wykazywały równe zainteresowanie obydwoma językami, które pamiętały jeszcze z życia płodowego. Badanie wykazało również, że dzieci mam dwujęzycznych potrafiły rozróżnić oba języki – nie zachodziło więc zjawisko ‘mylenia’ kodów językowych.

Co to oznacza dla rodziców i nauczycieli zainteresowanych nauką więcej niż jednego języka w bardzo wczesnym wieku?

Oznacza to, że dzieci mające kontakt wyłącznie z jednym językiem przed narodzinami mają naturalną predyspozycję do skupiania uwagi na dźwiękach charakterystycznych dla rodzimego, pierwszego, języka. Niemowlęta zaś, które w brzuchu mamy miały okazję regularnie słyszeć więcej niż jeden język, koncentrują się na dźwiękach obu języków, co może przełożyć się na większą chęć i łatwość uczenia się tych języków w starszym wieku.

 Nasuwają się zatem refleksje, warte rozważenia z perspektywy nauczania dzieci języków obcych:

  • jeszcze przed narodzinami, dzieci posiadają ogromne możliwości poznawcze i zdolność rozpoznawania nie tylko barwy i intonacji języka, ale także utworów rytmicznych (wierszy oraz piosenek),
  • rodzaj i forma doświadczeń jakim poddawane jest dziecko mają znaczący wpływ na jego zdolność uczenia się i rozwój pamięci.

Czy uważasz, że warto otaczać dziecko więcej niż jednym językiem jeszcze przed narodzinami?

Przeczytaj też:

Bilingualism Across the Lifespan: Factors Moderating Language Proficiency

Plasticity in early language acquisition: the effects of prenatal and early childhood experience

The role of prenatal experience in language development

Autorzy

Druga edycja Maluch na Językach – Zimą powstaje dzięki wspaniałym autorkom:

Ania Starzyńska – Englishland, Marysia Bursche – Head Full of Ideas, Paulina Tarachowicz – Bilikid, Karolina Lubas – English Teacher, Maria Damrath – Let’s Read in English, Ilona Pawełek-Podhajska – English Freak, Karolina Kępska – Teacher Trainer.

Koniecznie zaglądaj i śledź projekt #maluchnajęzykach!

Maluch na językach poleca:

Zajrzyj do zimowych i świątecznych materiałów przygotowanych specjalnie na zajęcia angielskiego dla dzieci:

Angielskie Bajanie:

English Freak:

 

Maluch na językach poleca:

Let’s Read in English:

Karolina Lubas – English Teacher:

Head Full of Ideas:

Angielskie Bajanie